Historiek Aartsbisdom

Metropoliet Panteleimon van België

Het Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg behoort tot de onmiddellijke jurisdictie van het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel. Als centrum van de Orthodoxie is dit Patriarchaat het eerste in de reeks van orthodoxe Patriarchaten en Autokefale en Autonome Kerken en draagt het sinds de 6e eeuw de hoge titel van Oecumenisch Patriarchaat. Zijn Alheiligheid de Oecumenische Patriarch Bartholomeos verklaart dat dit geen «supra-kerk is, noch een grootmacht, maar een Kerk naar de ekklesiologische waarde en betekenis van de onverdeelde Kerk, band tussen de zuster-Kerken, coördinator van hun handelingen, drager van hun gemeenschappelijke actie en centrum van oecumenische dienst en gebed».

De eerste contacten en ontwikkelingen van Orthodoxie in onze gewesten dateren van de zeventiende eeuw. De eerste orthodoxen die er zich kwamen vestigen waren grieken en russen. De aanwezigheid van grieken in Nederland brengt ons terug naar 1644 en vroeger. Het archief van de Universiteit van Leiden leert ons dat daar toen drie Griekse orthodoxe geestelijken waren ingeschreven. In de 18e eeuw bijkt er verder in Amsterdam een niet onbelangrijke Griekse gemeenschap te zijn geweest. In 1779 slaagde deze gemeenschap erin een eigen kerk te hebben, toegewijd aan de Heilige Katerina.
Ook Antwerpen vergast sinds lang een orthodoxe gemeenschap, die hoofdzakelijk bestaat uit grieken. Op initiatief van de Vice-Consul van Griekenland, de heer Chr. Nikolaïdis, besloot de orthodoxe gemeenschap in 1900 een eigen orthodox kerkgebouw aan te kopen. Even later kon de kerk – toegewijd aan de Boodschap van de Moeder Gods – worden gebruikt voor de regelmatige liturgische vieringen.
In 1926 ontstond te Brussel het genootschap «Broederschap van Griekse Dames», met zetel in de Stassartstraat 92 (Elsene). De benedenverdieping van dit gebouw werd ingericht tot kerk, toegewijd aan de Heilige Aartsengelen Michaël en Gabriël, terwijl de twee bovenverdiepingen ingericht werden voor een schooltje en andere activiteiten. Deze beide parochies bestaan tot op heden.

In 1946 werd te Rotterdam de «Vereniging van Grieken» (voor geheel Nederland) gesticht. Deze vereniging besloot een kerk te bouwen opgedragen aan de Heilige Nikolaas, patroonheilige van de zeevaarders. Het is de toenmalige Eerste Minister van Griekenland, de heer A. Papagos, die er de eerste steen kwam leggen.
In 1955 kwamen in België de eerste Griekse mijnwerkers aan. Die vestigden zich in de streek van Limburg alsook in Luik, Charleroi en Mons. De toenmalige Aartsbisschop van Thyateira, Mgr Athenagoras (Kavadas), die toen nog als vertegenwoordiger van het Oecumenisch Patriarchaat jurisdictie had over geheel West-Europa, zorgde voor een eigen priester voor elk van deze steden. Bisschoppelijk vicaris voor de Benelux was Archimandriet Emilianos (Timiadis), nu Metropoliet van Sylivria. In 1963 verdeelde het Oecumenisch Patriarchaat zijn oud-enig Aartsbisdom van Thyateira (Europa) in vier, nl. de Aartsbsidommen van Thyateira en Groot-Brittannië, van Frankrijk, van Duitsland en van Oostenrijk. Voortaan behoorde België en Luxemburg tot het Aartsbisdom van Frankrijk en Nederland tot het Aartsbisdom van Duitsland.

Metropoliet Emilianos met Justine P. (2003)

Op 8 augustus 1969 riep de betreurde Oecumenische Patriarch Athenagoras het «Aartsbisdom van België en Exarchaat van Nederland en Luxemburg» tot leven, met zetel te Brussel. Het was Metropoliet Emilianos (Zcharopoulos) van Selevkia die tot eerste Metropoliet van België werd verkozen. Zijn intronisatie had plaats op 11 november van hetzelfde jaar.

De levensomstandigheden van de bedienaars waren bijzonder moeilijk en het werk dat zij moesten volbrengen was uiterst zwaar. Hun geloof heeft hen echter waardig gemaakt goed vooruit te gaan in hun pastorale verplichtingen. In 1975 werd met financiële tussenkomst van de Griekse Overheid, de Evangelische Kerk van Duitsland, alsook van verscheidene weldoeners op naam van het Oecumenisch Patriarchaat een gebouw aangekocht (Charbolaan 71 te Brussel), dat sindsdien de zetel en residentie is van de Metropoliet van België.

Op 12 december 1982 werd Metropoliet Emilianos verkozen tot Metropoliet van Kos (Dodekanese).

Metropoliet Panteleimon verkozen tot Aartsbisschop van het aartsbisdom van België

Enkele dagen later werd Metropoliet Panteleimon (Kontoyiannis) verkozen aan het hoofd van het Aartsbisdom van België.

Zijn Eminentie Metropoliet Panteleimon is gediplomeerde van het Theologisch Instituut van Halki en bedient sinds 1957 de orthodoxe gemeenschap in België, eerst als parochiepriester, dan als vicaris generaal en sinds 1974 als hulpbisschop. Bij zijn Intronisatie (23 januari 1983) telde het Aartsbisdom 13 parochies in België, één in Nederland en één in Luxemburg.

Metropoliet Panteleimon van Belgie, intronisatie 23-01-1983

Twee jaar later ziet hij een lang verlangde zaak werkelijkheid worden. In 1985 werd de Orthodoxe Eredienst immers officieel door de Belgische Staat erkend. Een wet van 1988 voorziet de praktische organisatie van deze Eredienst. Deze bepaalt dat “de Metropoliet-Aartsbisschop van het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel of zijn plaatsvervanger” de vertegenwoordiger is “van het geheel van de Orthodoxe Kerk”.

Tijdens de 10 voorbije jaren werd heel veel gerealiseerd. De goede verstandhouding van de Metropoliet met de Rooms-katholieke Kerk heeft als resultaat een steeds nauwer contact tussen de twee Kerken in België en de grote bijdrage van de Rooms-katholieke Kerk voor de aankoop van de Orthodoxe Kathedraal (27 oktober 1987) aan de Stalingradlaan 34 te 1000 Brussel. Een parallele samenwerking van metropoliet en priesters, evenals de bijdrage van vele gelovigen en bijzondere weldoeners maakte de volledige restauratie van de Kathedraal mogelijk, maar ook de bouw van de Kerk van de Heilige Barbara te Genk, van de Boodschap van de Moeder Gods te Utrecht en de stichting van het Klooster van de Geboorte van de Moeder Gods te Asten in Nederland. Op 3 februari 1996 heeft Zijn Alheiligheid de Oecumenische Patriarch Bartholomeos de kapel van de Heilige Georgios in de Internationale Luchthaven van Brussel ingehuldigd. In 1996 werd op een prachtige plek de kerk van de Ontslaping van de Moeder Gods en van de HH. Rafaël, Nikolaos en Irini te Houthalen gebouwd en ingezegend.
Op 31 oktober 1997 heeft de Staat Luxemburg de Grieks-orthodoxe parochie behorend tot het Oecumenisch Patriarchaat van Konstantinopel erkend.

In 1997 de nieuwe kerk van de Heilige Apostel Andreas te Gent.In 1989 werd in de Vlaamse Gemeenschap van België orthodoxe godsdienstlessen toegelaten in het officieel onderwijs. In 1997 werd deze les tevens toegelaten in de Franse Gemeeschap van het land. Een Orthodox Vormingscentrum toegewijd aan de Heilige Johannes de Theoloog werd opgericht en vormt toekomstige leerkrachten godsdienstonderricht in het Nederlands en in het Frans.

Metropoliet Panteleimon en Kardinaal Godfried Danneels (1983)

Tijdens het schooljaar 2001-2002 stond het Aartsbisdom in voor 1495 uren les per week, zonder onderscheid te maken van afkomst. Het Orthodox Vormingscentrum «Heilige Johannes de Theoloog» is momenteel gevestigd in een Centrum van het Aartsbisdom, nl. de «Griekse School Kestekidion», die recentelijk voor de tweede maal werd gerenoveerd. In hetzelfde gebouw worden lessen Griekse moedertaal gegeven door verantwoordelijken van het Griekse Ministerie van Onderwijs.
Het Aartsbisdom kent nu voornamelijk een geëvolueerde sociale activiteit met vooral belangstelling voor de jongere generatie, bezoek aan huis, ziekenhuizen en gevangenissen door de priesters en hun voortdurende beschikbaarheid voor de oplossing van alle mogelijke pastorale en sociale problemen. Vandaag de dag behoren tot het Aartsbisdom van België 21 parochies in België; 5 parochies in Nederland; 1 griekstalige, 1 servischtalige en 1 roemeenstalige parochie in het Groot-Hertogdom van Luxemburg; en kapellen in de Internationale Luchthaven van Brussel (A pier en B pier).

Bezoek van Z.E. Metropoliet Panteleimon van België aan het klooster van de H. Johannes de Doper (Maldon-Essex) en ontmoeting met Archimandriet Sophrony (1991)

Voor de vervulling van de pastorale noden van de parochies wordt Zijn Eminentie Metropoliet Panteleimon bijgestaan door twee hulpbisschoppen, zowat 35 priesters en diakens, grieken, belgen, een serviër, een roemeen, een georgier, een nederlander en een fransman. Het pastorale werk van de Orthodoxe Kerk breidt zich steeds meer uit. Onlangs werd het Centrum van Orthodoxe Christelijke Aanwezigheid tot het leven geroepen, dat tevens dienst zal doen als Museum va de Orthodoxe Kerk in België.

Metropoliet Athenagoras van België verkozen tot Aartsbischop van Belgie en Exarch van Nederland en Luxemburg.

Daarop heeft de Heilige Synode op 27 november 2013 Bisschop Athenagoras (Peckstadt) van Sinope eenparig verkozen tot Metropoliet van België en Exarch van Nederland en Luxemburg. Het was de eerste keer dat de Synode van het Oecumenisch Patriarchaat een niet griek heeft verkozen tot de post van diocesane metropoliet. In februari 2014 werd vervolgens Metropoliet Athenagoras verkozen tot lid van de permanente Synode van de Oecumenische Troon. Dit ook is een primeur. Voortaan is Metropoliet Athenagoras de vertegenwoordiger bij uitstek van het geheel van de Orthodoxe Kerk in België, in Nederland en in het Groot-Hertogdom Luxemburg. Hij is tevens de voorzitter van de Orthodoxe Biscchoppenconferentie van de Benelux.

De Orthodoxe Kerk in België kent een alsmaar toenemende sociale activiteit, met vooral een belangstelling en inzet voor de jongere generatie, voor bezoek aan huis, aan ziekenhuizen en hen die in nood zijn. De bedienaars van de Orthodoxe Kerk stellen zich onvermoeid en voortdurend beschikbaar voor de oplossing van alle mogelijke pastorale en sociale problemen.

Mede dank zij haar officiële erkenning is de Orthodoxe Kerk in België uitgegroeid tot een georganiseerde entiteit, naast de andere religies en levensbeschouwingen van het land. Sindsdien is ze op elke bijzondere gebeurtenis en op plechtigheden vertegenwoordigd door de Metropoliet-Aartsbisschop van het Oecumenisch Patriarchaat of zijn gedelegeerde. Ze onderhoud goede contacten met iedereen en is zich heel sterk bewust dat onze samenleving nood heeft aan een degelijke dialoog. Dit geldt zowel voor een dialoog met de overheid, met de andere religies en levensbeschouwingen, maar eveneens met andere partners.

Niemand zal betwisten dat onze pluralistische, multiculturele en multireligieuze samenleving meer en meer nood heeft aan overleg en dialoog, wil ze slagen in haar betrachtingen van tolerantie en harmonie. De verhouding tussen religies en overheid mogen zich daarom niet alleen beperken tot materiële kwesties. Er is immers veel te doen over de verhouding tussen overheid, religie en de publieke ruimte. De spanning is te voelen op straat en te lezen in de krantenkolommen. Religieuze symbolen, kledijvoorschriften, integratievereisten en allerhande culturele gewoonten roepen bij velen vragen op. Een nieuwe richtinggevende visie lijkt nodig.